سبک زندگی و نوع رژیم غذایی تأثیر قابل ملاحظه‌ای بر توانایی باروری در مردان و بانوان دارد. مطالعات نشان می‌دهند بانوانی که از یک رژیم غذایی سالم و مقوی بهره‌مند هستند، 66 درصد کمتر از بقیه دچار ناباروری می‌شوند. رژیم غذایی در مردان نیز حائز اهمیت است.

تغذیه تأثیری مستقیم بر توانایی اسپرم دارد.  داشتن عادات نامناسب رژیم غذایی و مصرف مکرر مشروبات الکلی و دخانیات، می‌تواند باعث پایین آوردن کیفیت باروری در افراد شود و برعکس رژیم غذایی مناسب، متنوع و مغذی در مردان و بانوان به باروری کمک می‌کند.

برنامه غذایی مناسب در پیشگیری از ناباروری

نکات تغذیه‌ای زیر باید هم در مردان و هم در بانوان رعایت شوند تا باروری سالم در افراد ایجاد شود:

تغییر نوع چربی مصرفی: روغن‌های مایع و غیر اشباع باید جایگزین روغن‌های جامد هیدروژنه که دارای اسیدهای چرب ترانس هستند، بشود.

مصرف روزانه منابع غذایی ویتامین C: 16 درصد موارد ناباروری در مردان به دلیل کمبود ویتامینC  اتفاق می افتد. مصرف حداقل 90 میلی‌گرم ویتامین C روزانه از طریق مصرف مواد غذایی غنی از ویتامین C (مرکبات، کلم بروکلی، توت‌فرنگی، طالبی، انبه و ...) توصیه می‌شود. با توجه به اینکه سیگار به این ویتامین آسیب می‌زند، در افراد سیگاری حداقل 125 میلی‌گرم ویتامین C به صورت روزانه باید مصرف شود. یک لیوان آب پرتقال در روز تقریباً 124 میلی‌گرم ویتامین C را می‌تواند تأمین کند.

مصرف منابع روی: کمبود روی حتی در مدت زمان کوتاه ، می‌تواند سطح تستوسترون را کاهش دهد. گوشت‌ها، جگر و لوبیا منابع خوب روی می‌باشند که در رژیم غذایی روزانه باید وجود داشته باشد.

توجه به اسید فولیک (B9): سطح ویتامین B9  در مردان با میزان اسپرم مرتبط است. طبق تحقیقات صورت گرفته، مردانی که سطح پایینی از این ویتامین را دارند اسپرم کمتری نیز  دارند. غلات صبحانه، سبزیجات برگ سبز، عدس، لوبیا سفید و آب پرتقال از منابع غذایی این ویتامین هستند.

مصرف کافی کلسیم و ویتامین D: مصرف 1000 میلی‌گرم کلسیم و 400 واحد (10 میکروگرم) ویتامین D در روز می‌تواند قدرت باروری را در مردان بالا ببرد. منابع خوب کلسیم عبارتند از شیر، ماست کم چرب و کلم بروکلی و از منابع ویتامین D می‌توان به نورخورشید، ماهی های چرب ، تن ماهی، زرده تخم مرغ، شیرغنی شده و جگر گاو اشاره کرد.

گنجاندن ترکیبات آنتی‌اکسیدانی در برنامه غذایی: مصرف مواد حاوی آنتی‌اکسیدان نظیر ویتامی C، ویتامین E، ویتامین A، روی و سلنیوم در بالا بردن قدرت باروری مردان تأثیر بسیار زیادی دارد. افراد باید زمانی که قصد باروری دارند، مواد غنی از این ریز مغذی‌ها مانند مرکبات ، فلفل سبز، توت فرنگی، گوجه فرنگی، بروکلی و میوه های نارنجی رنگ را مصرف کرده و در شرایطی بر طبق متخصص این ریز مغذی‌ها را به صورت مکمل‌های غذایی مصرف کنند.

سایر عوامل دخیل در ناباروری

* سیگار و سایر دخانیات : سبب تولید تخمک و اسپرم غیر طبیعی می‌شود. نیکوتین سیگار همچنین سبب کاهش استروژن سرم می‌شود.

* مشروبات الکلی:  مطالعات حاکی از آن است که مصرف الکل سبب کاهش سطح تستوسترون و اسپرم می‌شود.

* قهوه : نتایج مطالعات در خصوص اثر قهوه بر ناباروری با هم متفاوت است. برخی از مطالعات حاکی از بی اثر بودن و حتی درمان ناباروری توسط نوشیدن قهوه بوده است و برخی از مطالعات قهوه را دخیل در ناباروری می‌دانند، بنابراین توصیه می‌شود مردان و زنان مصرف قهوه را به یک تا دو فنجان در روز محدود کنند.

* مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها:  بعضی از آنتی‌بیوتیک‌ها به طور موقت سبب کاهش تعداد و تحرک اسپرم‌ها در مردان می‌شوند. بعضی از این آنتی‌بیوتیک‌ها شامل اریترومایسین، نیتروفورازون یا نیتروفورانتوئین هستند.

* تماس با سموم در محیط: تماس با حشره‌کش‌ها، سموم آفت کش، حلال‌های آلی، سرب، تشعشعات یونیزه، فلزات سنگین و مواد شیمیایی سمی، سبب کاهش قدرت باروری در مردان می‌شود. مردانی که در محیط شغلی خود با این مواد سر و کار دارند (چاپخانه‌ها، سرب، سموم کشاورزی، دستگاه‌های رادیولوژی و…) باید از پوشش‌ها و ماسک‌های محافظ استفاده نمایند.

رزیتا ضیائی- کارشناس تغذیه مرکز بهداشت شهرستان استهبان- هفته سلامت اردیبهشت 1403